Оңтүстік Қазақстан облысындағы аграрлық сектордың жағдайы

Оңтүстік Қазақстан облысындағы аграрлық сектордың жағдайы туралы қазақша реферат

Аграрлық сектор қай кезден де күрделі сала болып табылады. Ел реформасын жаңғыртудағы аграрлық саланың реформалары әрдайым қйындықпен келеді. Мұндай реформаның негізгі мақсаты, жалпы экономикадағы сияқты, отандық өнідірістің тиімділігін көтеру, оның көлемін өсіру, өнім сапасын жақсарту және өзіндік құнын әлемдік рыноктағы бәсекелестік дәрежесіне дейін төмендету.

Бүгінгі күнде ауыл шаруашылығының болашағы фермерлердің қолында екендігі белгілі және олар барынша ірі әрі материалды- техникалы қ ресурсы мықты, бәсекеге жарайтын өнім шығаратын фермерлер болуы керек. Ауыл шаруашылық өндірісін дамыту және оның тиімділігін көтеруде ауыл шаруашылық өндірісін дамыту және оның тиімділігін көтеруде ауыл шаруашылық өнімдерін өңдеуді ұйымдастырудың маңызы зор. Облыс бойынша 2005 жылдың қаңтар айының 1 жүлдызына 67,1 мың шаруа (фермерлер) қожалығы тіркелген, оның 89,6%- белсенді шаруашылықтар қатяуына жатады. Шаруа қожалықтарының басым бөлігі Мақтаарал (барлык шаруашылықтың 33,0%); Сарыағаш (11,4%) аудандарында және Түркістан қ.ә. (10,6%о) тіркелген.

2005 жылдың 1 қаңтарында белсенді шаруа (фермер) қожалықтарынында 159,8 мың адам жүмыс істеді, оның 49,7%- Мақтаарал, 9,3%- Шардара аудандарының қожалықтарына тиесілі. Облыс бойынша орта есеппен бір шаруа (фермер) қожалығында үш адам жұмыс істейді.

Ауылшаруашылығы дақылдарын және мал өсіретін жерлерді қамтамасыз етіп қана қоймай, оны экспортқа шығару мүмкіндігін де иелене алады. Бірақ бұл бағыттағы мүмкіндіктер толық игеріленуде. Яғни, бұл саладағы жұмыстың негізгі рыноктық күштерді дамыту мен бәсекелестікті жетілдірудің нақты заңға сәйкес болуына және мемлекет тарапынан қолдауға негізделуі керек.

Оңтүстік Қазақстан облысы Қазақстанның оңтүстігіндегі суармалы егіншілікпен және дамыған мал шаруашылығымен айналысатын ірі өңір болып табылады.

2005 жылдың қаңтар-наурызында облысты тұтас алғанда ауылшаруашылығының жалпы өнім көлемі, республиканың ағымдағы орташа бағасымен, 8500,4 млн.теңгені құрады, бүл 2004 жылдың тиісті кезеңмен салыстырғанда 4,4% артық.

Ағымдағы жылдың үш айында ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемінің 61,9 % мал мен құс етінің өндірісіне, 28,8%- сүт, 4,5%- жұмыртқа және 4,8% басқа да өнім өндірісіне тиесілі.

Ауыл шаруашылығы жалпы өнім көлемінің басым бөлігі Сарыағаш 16,8%, немесе 1425,5 млн.теңге. Сайрам-тиісінше-14,6% немесе 1240,6 млн.теңге және Түлкібас аудандарыында- 10,9% немесе 922,6 млн.теңге.

Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша егістік алқабы 762,8 мың гектарды құрады. Ауылшаруашылық дақылдарының егістік алқабының басым бөлігіне техникалық дақылдар (40,2%), дәнді және дәнді бүршақты дақылдар (29,7%) және жемдік дақылдар (23,4%) егілді.

Егін шаруашылығы

Биыл облыста ауылшаруашылық дақылдары 739,4 мың гектар алқапқа орналастырылды, бұл Агро азық-түлік бағдарламасынан 14,4 мың га артық және өткен жылға деңгейден 7,1 мың га-ға.

Дәнді дақылдар алқабы 231,7 мың га құрады немесе бағдарламадан 16,7 мың гектарға артық. Оның ішінде 182,2 мың гектар бидай егілген (бағдарлама бойынша — 180 мың га.).

Мақтаның рентабельдігінің жоғарылығы, кепілдік өткізудің мүмкіндігі, ауыл шаруашылық саласында сұранысқа басымдылығы мол болып анықталды. Сол себебті нақта егілгені 199 мың гектар, бұл бағдарламадан 29,0 мың га-ға артық және өткен жылдан 28,8 мың га-ға. Көктемгі ауа-райының қолайсыздығына байланысты, барлық егілген мақта көлемінің 45,1 мың гектары қайта себілді. Қазіргі кезде егістікке агротехникалық іс-шаралар жүргізілуде және мақтаның жағдайы жалпы қанағаттанарлық.

Қырғы жерлерді қолайлы пайдалану мақсары егісінің алқабын ұлғайтуға әсерін тигізді, ол өсімдік май өндірісі үшін негізгі шикізат ресурсы болып табылады.

Бұл дақыл үшін 59,6 мың га алқап жіберілді, бағдарламадан 11,6 мың га-ға артық және 2002 жыл деңгейінен 21,8 мың га.

Облыс республикадағы ең үлкен көкөніс жөне бақша енімімен жабдықтаушы болып табылады. Биыл көкөніс-бақша дақылдары 41,1 мың гектарда бапталуда (бағдарлама бойынша 40,0 мың. га.).

Барлық егілген дәнді дақылдардың ішінде арпа, бидайы 203 мың га құрайды. Оның 2,5 мың га орылымға жатпайды. Қазіргі кезде облыс тауар өндірушілері орым қызу жүргізілуде. Бүгінгі таңга 101,7 мың гектар орылды немесе орылым алқабының 51%. Орташа өнімділігі гектарына 17,4 центнер жалпы 177,4 мың тонна дән алында.

ҚР Үкіметінің 2003 жылғы 21 қаңтардагы № 70 қаулысына сәйкес көктемгі дала жұмысын жүргізу үшін облыстағы ауылшаруашылық тауар өндірушілеріне республика бюджетінен 120 млн. теңге бөлінді.

2003 жылғы жарты жылдықта облыс әкімінің «Харрикейн ойл Продактс» ААҚ басшыларымен келісімі бойынша көктемгі дала жұмысына ауылшаруашылық тауар өндірушілеріне 10 мың тонна жеңілдетілген дизель отыны берілді. Тағы да, орылым кезінде 10 мың тонна жеңілдетілген дизель отыны берілуіне жұмыс жүргізілуде.

Бұл қаржылар көктемгі дала жұмыстары үшін және қазіргі орылым кезінде агроқұрылымдарға үлкен көмегін тигізуде.

Дақылдардың өнімділігін арттырудың ең бірінші факторы, ауылшаруашылық өндірісінде тыңайтқышты тиімды пайдалану болып табылады. Бірақ, тауар өндірушілердің қаржы қабілеттігінің жоқтығынан, минералды тыңайтқыштардың сату бағасының жоғарылығынан қажетті көлемде тыңайтқыштар жерге қажет мөлшерінде берілмейді.

Өткен жылы минералды тыңайтқыштар алуға субсидия берілгендіктен тауар өндірушілердің жерге тыңайтқыш беру көлемін өсіруге себебін тигізді.

Облыс бойынша ағымдағы жылы 3,5 мың тонна минералды тыңайтқыш субсидиялануға жатады. Оның ішінде бүгінге 2,4 мың тонна алуға кілісім шарт жасалған, бұл көзделгеннің 68 пайызын құрайды. Кептеген тауар өндірушілірдің келісім шарттан бас тарту себебі, әлі де болса тыңайтқыш бағасының жоғарылығы (аммофос тоннасына 13236 тенге).

Ағымдағы жылы бағдарламамен элиталық тұқым шаруашылығын дамытуға 43,3 млн. теңге сибсидия болу қарастырылған. Бұл қаржы республика бюджетінен элиталық тұқымды сату шамасы бойынша бөлінеді.

«Сорттық және егілетін тұқымдық материалды анықтау» 037 бағдарламаға сәйкес 6,2 млн. теңгеге 10552 зерттеулер жүргізілген. Оның ішінде биылғы күздік дақылдар тұқымының сапасын анықтауға  1,4 млн. теңге соммасына 2344 зерттеулер жүргізілді. 2004 жылғы өнімінің тұқым сапасын тексеру басталды 4,8 млн. теңге соммасына 8208 зерттеулер игеріледі.

Жер кадастрының бірыңғай банк мәліметтерін құру бойынша жұмыстар жасалынды. Ағымдағы жылдың 1 жарты жылдығына облыс бюджетінен бұл жұмысқа 4,0 млн. теңге бөлінді.

Гордроқұрылымдарын жөндеу туралы және су қорғау зонасы мен аумақтарын құру жұмыстары жүргізілді. Облыс бюджетінен биылға бағдарламада қарастырылған 57 млн. теңгенің, бірінші жарты жылдықта 28,4 млн. теңгесі бөлініп және игерілді.

Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша егін шаруашылық жағдайы 

	Бүкіл егістік көлемі мың га		Оның ішінде
			Дәнді дақылдар		Техникалық дақылдар		Жемдік дақылдар
Облыс бойынша оның ішінде	2003	2004	2003	2004	2003	2004	2003	2004
	731,5	740,0	32,3	31,3	30,5	37,0	29,5	24,7
Шымкент қ	17,5	8,9	34,9	53,9	23,4	5,6	14,9	28,1
Арыс қ.ә	18,2	18,7	10,4	11,8	25,3	27,8	43,3	44,9
Кентау	2,3	2,4	21,7	20,8	17,4	16,7	1,1	12,5
Түркістан	38,7	39,2	27,9	19,6	43,9	55,1	18,3	15,8
Бәйдібек	79,3	85,7	38,8	42,2	7,9	13,5	51,6	42,4
Қазығұрт	73,3	72,3	48,7	42,6	14,7	24,2	32,3	29,3
Мақтаарал	135,2	135,0	8,2	6,5	71,8	85,1	12,8	4,1
Ордабасы	48,0	49,4	34,2	37,0	48,9	55,7	15,8	15,2
Отырар	13,3	15,8	26,3	22,2	26,5	32,0	32,5	23,3
Сайрам	75,2	77,1	42,6	39,9	12,8	13,2	39,1	38,7
Сарыағаш	45,7	49,8	36,1	32,3	28,4	31,5	11,8	11,6
Созақ	9,1	9,4	23,1	22,3	1,1	5,3	64,8	66
Төлеби	65,3	64,0	46,1	44,8	10,4	14,7	39,4	36,4
Түлкібас	60,0	61,0	53,7	56,6	8,0	18,4	35,3	22,1
Шардара	50,4	51,3	13,7	13,3	58,7	59,8	19,8	20,1

 Облыс бойынша 2004 жылы техникалық дақылдар 12,0%, оның ішінде мақта- 11,8% артты. Алайда, дәнді және дәнді- бұршақта дақылдардың егістік алқабы 2,3% картоп, көкөніс және бақша-1,0%, жемдік дақылдар-2,3% кеміді.

2004 жылы егілген дәнді және дәнді- бұршақты дақылдардың барлық егістік алқабының 93,8%, немесе 222,6% мың гектары (2003 жылы-99,4% немесе 230,5 мың га.) жиналды.

2004 жылдағы дәнді және дәнді- бұршақты дақылдардың негізгі түрлерінің өндірісі келесі алдын-ала мәліметтермен сипатталады:

кесте-1

	Егістік алқабы, мың га	Жалпы жиналмаған егіс алқабы, мың га	Жиналаған өнім, мың  тонна	Дақылдардың өнімділігі,  гектарынан центнер
Дәнді және дәнді бұршақты дақылдар- барлығы	226,5	222,6	474,1	21,3
Бидай	184,4	181,8	367,7	20,2
Арпа	20,4	19,5	29,9	15,4
Дәнге арналған жүгері	17,7	17,6	66,6	37,9
Күріш	1,8	1,7	6,2	34,9
Бұршақты дақылдар	1,7	1,5	2,6	17,6

2004 жылы 2003 жылмен салыстырғанда облыс бойынша дәнді және дәнді бұршақты дақылдар-4,7%, оның ішінде бидай-0,4%, арпа-16,7%, дәнге арналған жүгері-16,6%, күріш-12,4% кем жиналды.

2005 жылдың қаңтар-наурызында облыс бойынша шаруашылықтын барлық санаттарында 37,1 мың тонна-мал мен құс еті (тірідей салмағы), 89,8 мьің тонна-сүт және 42,6 млн дана-жұмыртқа өндірілді. 2004 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда ет өндіру-3,3%, сүт-7,3%, жұмыртқа-3,5% артты.

Малшаруашылығы

2003 жылдың 1 шілдесіне облыста барлық шаруашылық категорияларында 62,6 мың тонна ет өндірілді немесе өткен жылғы осы кезеңмен салыстырғанда 2,6 мың тоннаға артық, сүт — 211,8 мың тонна, 5,4 мың тоннаға артық, жұмыртқа — 98 млн. 47 мың дана, 15 млн. данаға артық.

Мүйізді ірі қара басы 66,7 мың басқа артты (12,7%), қой мен ешкі 302,8 мың бас (11,3%), жылқы 10,0 мың бас (9,0%), түйе 0,9 мың бас (7,2%) және қүс 407,0 мың бас немесе 21,5 пайыз.

Облыста ағымдағы жылы 35 агроқұрылым аттестациядан қайта өтті және 29 агроқұрылым облыс асыл субъекті статусын алуға аттестацияланды.

Республикалық бюджеттен асыл субъектілеріне мемлекеттік қолдау көсетілуде. Осы жылы ҚР ауыл шаруашылық Министрлігінен облыс шаруашылығына 80,0 млн. теңгенің квотасы бөлінді.

Қазіргі кезде асыл тұқымды жас малдарды сатуға облыс асылдандыру шаруашылықтарына 11 млн. 902 мың теңге субсидия берілді.

Облыс бойынша қолда бар 188 ауылдық округтарда, оның 158 округында қолдан ұрықтандыратын пунктер жұмыс жасайды.

Қырымдық гиммарогиялық лихарадка ауыруына қарсы жоспарлы

түрде ветеринарлы-санитарлық іс-шаралар жүргізілуде. Бұл мақсатқа облыс бюджетінен 16,9 мың теңге бөлінді (бағдарлама бойынша 2003   жылға қарастырылғаны 16,9 мың теңге). Мемлекеттік сатып алу жолымен бөлінген сомаға мал дәрігерлік дизинфекциялы-инсектицидтер   препараты сатып алынды. Бөлінген препараттар КГЛ бойынша аудандарға бөлінді.

Кесте-2

2004-2005 жж. өндірілгенмалшаруашылығыныңөнімдері 

Кезеңдер	Етке өткізілген мал мен құс (тірідей салмақпен), тонна	Сүт тонна	Жұмыртқа, мың дана	Жүн (нақты салмақпен), тонна
2004
Қаңтар	9415,0	24129,6	13210,1	—
Қаңтар-ақпан	22300,5	50587,3	25146,0	—
Қаңтар- наурыз	35897,4	83694,0	41173,5	—
Қаңтар- сәуір	48905,8	121930,1	59998,5	—
Қаңтар- мамыр	58196,6	1711668,0	81584,0	—
Қаңтар-маусым	66189,0	225050,9	103432,8	3475,8
Қаңтар- шілде	73086,5	273630,8	122844,1	3475,8
Қаңтар- тамыз	79651,9	317474,3	140398,8	3475,8
Қаңтар-қыркүйек	88628,3	358033,1	155170,8	4447,6
Қаңтар- қазан	98834,5	395356,3	169079,8	4457,0
Қаңтар- қараша	109762,7	425047,7	182275,4	4457,0
Қаңтар- желтоқсан	122974,4	455200,8	195759,2	4473,3
Кезеңдер	Етке өткізілген мал мен құс (тірідей салмақпен), тонна	Сүт тонна	Жұмыртқа, мың дана	Жүн (нақты салмақпен), тонна
2005
Қаңтар	10660,0		12871,4	—
Қаңтар- ақпан	24059,5	54072,8	25806,4	—
Қаңтар- наурыз	37074,5	89814,6	42608,7	—

Мал шаруашылығы өнімдерінің басым бөлігін: еттің жалпы көлемі-%, сүттің- 98,7%, жұмыртқаның-55,2% жұртшлық шаруашылықтары. (сурет-4 )

Ауылшаруашылық                    Шаруа                  Жұртшылық

кәсіпорындары               (фермер) қожалықтары     шаруашылықтары

Мал мен құстың өнімділігі 2005 жылдың қаңтар- наурызында облыс шаруашылығының барлық санаттарында бір сиырдан орташа сауылған сүт 2004 жылдың қаңтар-наурызымен салыстырғанда 2,9% артып, 352кг. құрады, және бір мекиен-тауықтан орташа алынған жұмыртқа 2,8% артып, 37 дананы құрады.

2005 жылдың қаңтар-наурызында 2004 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда, облыс шаруашылығының барлық санаттарында алынған бұзау саны-8,3% артып, 117,0 мыңды, қозы мен лақ-тиісінше -8,4% және 858,6 мың, құлын-9,6%  және 12,2 мың басты, ал бота саны 1,1% кеміп, 1,6 мың және торай саны өткен жылдың көлемінде қалып, 13,3 мың басты құрады. Ал, шаруашылықтың барлық санаттарындағы алынған төлді әр 100 аналыққа шаққанда 35 бұзаудан, қозы мен лақ- 54, құлын-24, бота-23 және 332 торайдан келеді.

2005 жылдың 1 сәуірінде 2004 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда облыс шаруашылығының барлық санаттарындағы ірі мүйізді қара малдың саны- 91% артып, 620,6 мың басты құрады, соның ішінде сиыр-тиісінше-3,5% және 260,3 мың, қой мен ешкі-10,7% және 3247,6 мың, жылқы-4,1% және 114,8 мың, түйе-5,5% және 14,4 мың, құс саны- 7,3% және 1887,2 мың басты құрады, ал шошқа саны-6,7% кеміп, 30,6 мың басты құрады.

Шаруашылық кожалықтарының ішінде қой мен ешкі (39,6%), жылқы (41,0%о) және түйе санының (32,6%) өсуі- фермерлер қожалықтарында, ірі қара мал (9,4%), оның ішінде сиыр (3,6%))- жұртшылық шаруашылықтарында, ал шошқа (59,2%) және құс санының (16,9%) өсуі ауылшаруашылық кәсіпорындарында байқалды.

Мал шаруашылығы 2004 жылдың 1 қаңтарына өткен жылдың осы мезгілімен салыстырғанда шаруашылықтың барлық санаттары бойынша шошқадан басқа мал басының барлық түрлерінің өсуіне қол жетті. Мал басымен     негізгі     ауыл     шаруашылық     өнімдерін     ендіру,     негізінен,

тұрғындардың жеке қосалқы шаруашылықтары есебінен өсті.(кесте-3 )

Кесте- 3

Оңтүстік Қазақстан облысының мал шаруашылығының жағдайы 

	Шаруашылықтың барлық санаттары бойынша		Соның ішінде
			Ауылшаруашылық кәсіпорындары		Фермерлер		Жұртшылық шаруашылық
	2004ж.	2004ж  2003ж-ға %	2004ж	2004ж  2003ж-ға %	2004ж.	2004ж  2003ж-ға %	2004ж.	2004ж  2003ж-ға %
Мүйізді ірі   қара соның ішінде	509957	114,2	4983	87,5	3372	87,8	501,602	114,8
Сиыр	240560	107,4	1775	94,2	1545	91,3	237,240	107,7
Қой мен ешкі	2660625	113,5	99309	97,4	96934	142,7	2464382	113,3
Жылқы	102123	110,1	1721	85,0	1058	86,0	99344	111,0
Түйе	12671	107,7	1393	127,1	833	102,6	10445	97,1
Шошқа	27450	98,8	716	2,5	93	1,9	26641	97,1
Құс	1658659	126,4	384592	126,4	5012	68,6	1269055	126,9

2004-2005 жж. сәуіріндегімалменқұссаныныңшаруашылықсанаттарыбойыншақұрылымы

	Ауылшаруашылық кәсіпорындары		Фермерлер		Жұртшылық шаруашылық
	2005ж	2004ж	2005ж	2004ж	2005ж	2004ж
Ірі қара мал	0,8	1,0	0,7	0,7	98,5	98,3
Оның      ішінде сиыр	0,7	0,7	0,7	0,7	98,6	98,6
Қой мен ешкі	4,0	4,5	5,7	4,5	90,3	91,0
Жылқы	1,4	1,7	1,7	1,2	96,9	97,1
Түйе	9,3	11,5	7,9	6,3	82,8	82,2
Шошқа	7,2	4,0	0,0	0,5	92,8	95,5
Құс	26,3	24,1	0,3	0,3	73,4	75,6

 2005 жылдың сәуірінде 2004 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда облсытың барлық қалалық әкімшіліктері мен аудандарында ірі қара мал, сиыр, түйе және құс санының артқаны байқалады. Алайда, қой мен ешкі,

жылқы- Сайрам ауданында (тиісінше- 4,3%, 13,1%), шошқа саны, сондай-ақ-

Сайрам  (20,8%),   Түлкібас   (22,4%)   және  Шардара  аудандарында  (2,8%)

кеміді.

Облыстағы   мал   мен   құстың   негізгі   бөлігі   (шартты   мал   басына

есептегенде)-   Сайрам   (13,0%ожалпы   санынан),   Сарыағаш   (11,0%)   және Қазығұрт аудандарынның (9,2%) шаруашықтарында өсіріледі.

2004 жылдың қаңтар- желтоқсанына 2003 жылдың осы кезеңімен

салыстырғанда облыс шаруашылығының барлық санаттары бойынша мал

шаруашылығы өнімдерінің негізгі түрлерін өндіру көлемінің өзгерісі

былайша сипатталады:

(жалғасы)

	Қаңтар- желтоқсан		2004ж. қаңтар- желтоқсаны 2003ж. қаңтар-желтоқсанына %-бен
	2003ж.	2004ж.
Союға жіберілген мал мен құстың салмағы- барлығы, тонна	121524,9	113090,9	107,5
Ауылшараушылығы кәсіпорындары	1507,4	1508,9	99,9
Фермерлер	1318,9	1159,6	113,7
Үй шаруашылықтары
Жалпы сауылған сүт көлемі:- барлығы, тонна	455200,8	428458,3	106,2
Ауылшараушылығы кәсіпорындары	3629,6	3648,7	99,5
Фермерлер	2215,6	2110,6	105,0
Үй шаруашылықтары	449355,6	422699,0	106,3
Жұмыртқа өндіру	195759,2	187609,8	104,3
барлығы мың. дана
Ауылшараушылығы кәсіпорындары	72733,1	72488,0	100,3
Фермерлер	464,5	454,1	102,3
Үй шаруашылықтары	122561,6	114667,7	106,9
Қырқылған қой жүні, тонна	4473,3	4024,7	111,1
Ауылшараушылығы кәсіпорындары	239,4	185,1	129,3
Фермерлер	242,1	173,2	139,8
Үй шаруашылықтары	3991,8	3666,4	108,9

2004 жылды 2003 жылмен салыстырғанда жалы облыс бойынша ет өндіру-7,5 %-ке, сүт- 6,2%, жұмыртқа 4,3%-ке, қой жүні -11,1%- ке артты.

Олардың жалпы санындағы              Өткен жылдың тиісті

үлесі %-бен                                          кезеңіне %-бен

2005 жылдың сәуір айының 1 жұлдызына облысытың ауылшаруашылық кәсіпорындарындағы құнарландырылған мал азығы- 4,3 мың тонна (2004 жылдың осы кезеңіне қарағанда 119,6 %), сүрлем- тиісінше-0,1 мың (11,6%), табиғи шабындықтардан және себілген шөптерден алынған шөп- 2,7 мың (49,1%), пішендеме- 1,9 мың (47,9%), қыстық және жаздық сабан- 0,5 мың тонна (82,9%) қүрады, Мал азықтары бірліктеріне аударылып есептелінген барлық мал азығы- 6,6 мың тонна болды, бүл өткен жылдың тиісті кезеңіне 86,4%). Шартты ірі қара малға есептегендегі орташа бір асқа мал азығы 2,5 центнерден келеді.

1 қосымшада ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі келтірілген. Қосымшадан байқайтынымыз жалпы облыс бойныша өнім көлемі соңғы жылдарда үдемелі өсіп отырған. 2 қосымшада егіс көлемі көрсетілген. Соңғы жылдарды жалпы егіс көлемі өсіп отырғанымен жекелеген дәнді дақылдар кеміп отырған. Әсіресе төмендеулер Арыс қ.ә.; Қазығұрт, Отырар аудандарында байқалады.

Облыста шағын кәсіпкерліктің белсенділігін арттыру жұмыстары екі қаржы көзін пайдаланумен жүргізілуде: а) бюджет және банкілердің қаржыларына несиелендіру; б) демеушілердің көмегі мен халықаралық ұйымдарының гранттары.

Иновациялық жобаларды ендіру, шағын кәсіпкерлікке қаржылық және консультативтік көмекті халықаралық ұйымдар іске асыруда. Облыста БұұДБ, ЮНЕСКО, МАШАВ, ЮСАИД; Евразия қоры, Жаһандық экологиялық қор, Халқаралық бизнестің жоғарғы мектебі, АҚШ-тың елшілігінің SАВІТ бағдарламалы және басқа жобалар жүзеге асырылуда.

Облыс тұрғындарын тамақ өнімдерімен қамтамасыз ету жөніндегі талдау, негізінен халықтың тамақ өнімдерін түтыну стандарттарына сәйкес қамтамасыз етілгендін көрсетті.

Ағымдағы жылдың 6 айына еттің сойылым салмағымен өндіргені 32,2 мың тонна. Облыстың әр-бір тұрғыны 15,6 кгетпен қамтамасыз етілді немесе қажеттілік нормаға 75 пайыз. Бұндай жағдай осы уақытқа тән, өйіткені облыста еттің жаз айларында аз қамтамасыз етілу, орнына көкөніс пен жеміс-жидек көбірек қолданыуы арқасында.

Өзіндік өндіріс арқылы бір түрғынға 102,3 кг сүтпен қамтамасыз етілді немесе 113,7%, жұмыртқамен 47 дана немесе 92%, нанмен 64 кг дейін немесе нормадан 55%.

Нан және нан өнімдерінің қажеттілікгін 107,9 мың тоннаны қамтамасыз етілмегендігінен ол республиканың солтүстік аймақтарынан коммерциялық құрылымдарымен алып келінеді.

Ағымдағы жылдың 6 айында үнмен бір тұрғынға 48,5 кг немесе нормадан 41%, ыстық нанмен — 43,6 кг немесе 45%, кеспе өнімдері — 2,3 кг немесе 51%.

Осыған қарамай, облыс бойынша қаңтар-маусым айларында өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда үн өндірісі 1,7%, сәйкесінше кондитер өнімдері (3,4%), кеспе өнімдері (63,7%).

Ағымдағы жылы облыс түрғындарының қажеттігі үшін картоп 129 мың тонна қажет. Картоп 10,4 мың га алқапқа егілді немесе 1,1 мың гектар өткен жылдан артық, ағымдағы жылы картоп өнімі 118 мың тонна болады деп жоспарлануда, бұл сәйкесінше 3 мың тоннаға артық. Сонымен бір тұрғынға 57 кг қажеттілікті құрайды немесе нормадан 91%.

2003 жылы көконіс қажеттілігі 114,0 мың тоннаны құрайды. Межелеген 558 мың тонна өндіріс бойынша өзіндік өндіріспен қамтамасыз етілуі 4,9 есені құрайды. Көкөніс пен бақшаның қажеттіліктен артық 440 мың тоннасы елеміздің басқа аймақтарына және Ресейге жіберіледі.

Облыста өсімдік майы есеппен 23,3 мың тонна өндіріледі деп күтілуде немесе өткен жылғы осы кезеңмен өсім 1,3 есені құрайды, бұл бір адамға шаққанда 11,2 кг келеді яғни нормадан 2 есеге артық.

Өсімдік майы импорттың 2,3 есеге кемуінен экспорт өткен жылғы осы кезеңмен салыстырғанда 31,5 есеге оскен Сонымен қатар, тамақтың экономикалық жеткіліктілігі саласында да проблемалар бар: егер жалпы облыстың орташа статистикалық түрғынының ақшалай кірістері азық-түлікті тұтынудың шекті молшерін қамтамасыз етсе, мүнда жекелеген топтар бойынша облыс тұрғындарының табыс деңгейінде едәуір алшақтық байқалады.Талданып отырған кезеңдегі тұтынуға жұмсалған тұрғындардың табысының қалыптасуы жалпы табыс сомасындағы 85,3% келеді. Жеке шаруашылықта өндірілген, тұтынатын өнім бағасының үлес салмағы 14,7% құрайды.

2003 жылдың 1 тоқсанында халықтың тұтынуға жұмсаған табысы құн көріс шегінен 18,1%, азық-түлік карзенкесі құнынан 68,7%) артық болды.

Тұтынуға жұмсалған үй шаруашылықтары табыстарының бағасы қалалық жерлерде тұратын халықтың 26%, ауыл тұрғындарының 33,6% табысы күн көрістің шекті деңгейінен төмен болғандығын көрсетті.

Осы жылдың бірінші жарты жылдығында халықтың табыс деңгейін арттыру мақсатында еңбекпен қамту қызметтерінің араласуымен 1263 адам ауыл шаруашылығына жұмысқа орналасты. Ауыл шаруашылығында жаңа жұмыс орындарын ашу «2003-2005 жылдарға арналға Оңтүстік Қазақстан облысында кедейлік пен жұмыссыздықты төмендету жөніндегі бағдарламаны» іске асыру бойынша іс-қимыл жоспарына сәйкес орындалып отыр.

Негізгі тамақ өнімі өндірісінің колемдерін шекті мөлшер деңгейімен қамтамасыз ету үшін облыста ауыл шаруашылык өнімдері өндірісіне тұрақты мониторинг жүргізіледі.

2003 жылдың жарты жылдығыда ауылшаруашылық өнімінің жалпы көлемі 14592,6 млн. теңгені құрады, бүл 2002 жылдан 11,4% артық.

2003 жылғы 1 шілдеге облыста 50308 ауыл шаруашылық тауар өндірушілер әрекет етеді (бұл, ағымдағы жылдың басынан 1225-ке артық), оның 48914 шаруа (фермер) шаруашылықтары (1214-ке артық), өндірістік кооперативі — 907, шаруашылық серіктестігі — 473 және 14 элиталық тұқым шаруашылығы және асыл мал шаруашылығы бойынша республикалық мемлекеттік кәсіпорындар.

Жағдайы нашар ауылшаруашылық құрылымдарын жою бойынша жұмыс жалғасуда. Облыс бойынша жыл басынан барлығы қаржылық сауықтандыру банкроттық процедураны қолдану арқылы 265 агроқұрылым жойылды, оның 23 кәсіпорны ағымдағы жылдың жарты жылдығында.

Ауыл шаруашылық техникаларын жаңалау 

Облыста соңғы 10 жыл ішінде трактор практерінде ауылшаруашылық көлігі екі есеге қысқартылды.

Жүргізілген мониторингке сәйкес қолда бар тракторлардың 90% 10 жылдан аса пайдалануда.

2003 жылдың 1 шілдесіне ауылшаруашылық тауар өндірушілерінде 11087 трактор, 1140 дән жинайтын комбайн, 2942 жүк автомобилі, 7008 трактор тіркемесі, 2279 соқа, 2020 дән сепкіш, 1726 тырмалар және басқа ауылшаруашылық техникалары бар.

Парктін жаңалануы лизинг бойынша техника алу арқылы жүргізіледі. 2003 жылға «КазАгроФинанс» ЖАҚ ОҚБ-не ауылдық тауар өндірушілерден МТЗ-80 маркалы 50 дөңгелекті трактор, ДТ-75М маркалы 8 шынжыр табанды трактор, 10 жүк автомобилі, 60 трактор тіркемесі, 3 жүгері жинайтын комбайн және де басқа техникаларды лизинг бойынша 1262 мың АҚШ доллар сомасына алуға тапсырыс түсті.

Жыл басынан «КазАгроФинанс» ЖАҚ ОҚБ-і арқылы лизинг негізінде ауылдық тауарондірушілеріне Т-95.4 маркалы соқасымен 4 шынжыр табанды трактор, ДТ-75 маркалы соқасымен 4 шынжыр табанды трактор, және ПНС-4-35 маркалы 3 соқаалынды.

Осы жылдың алты айында аудан және қалалардағы 51 машина-техналогиялық стансалармен ауылшаруашылық құрылымдарға 24,76 мың гектар алқапта 41,96 млн. теңге сомасының механикаландырылған қызметі көрсетіген. Облыста МТС жеке тұлғалармен пайға берілген ескі ауылшаруашылық техникаларынан құрылған. Машина-технологиялық стансалар саны каржы қиыншылығынан тұрақты кемуде. Жыл басынан МТС 6 бірліке кеміді, ал өткен жылмен салыстырғанда механикалых қызмет көрсету көлемі 32 млн. теңгеге азайды.

2004 жылға паркті жаңарту және қосалқы бөлшектермен қамту үшін «КазАгроФинанс» ЖАҚ сервис-орталығын құру жолымен жоспарланған 110,0 млн,тенгеге республикалық бюдеттен бөлінген жоқ.