Даму тарихы. Цифрлық картография дамуы туралы қазақша реферат
1. Цифрлық картография пәні
2. Басқа пәндермен байланысы және курстың мақсаты
Әлемде жер бетін санды модельдеу бірінші рет 1957 жылы профессор Миллер шығарған. Ол жер бетінің цифрлық моделі ретінде көрінді және жолкөлікжолдарын жобалауға арналды. СССР-де бірінші ЖБСМ 1960-шы жылдары жасалды. 1980-ш жылдың орталарында АРКА жүйесі жасалды. Ол дегитализация әдісімен кіші және үлкен масштабты санды карталарды алу үшін қаралған. Техникалық базаның сапалығы ретінде мини-ЭЕМ пайданылды. Осы уақытта автоматты түрдегі картографиялау жүйесі өңделіп болды (АСК-1). Ол жер бетінің цифрлық моделін жасау үшін қажет болды, мазмұны және дәлдігі бойынша топопландағы күрделіпланды масштабтарға сәйкес болды және осындай пландарды автоматты режимде сызуға мүмкіншілік білдірді. АСК-1 келесі жүйелердің жиынтығынан тұрады:
— топометриялық әдіспен мәліметтерді жинау (жерүсті түсірісі);
— фотограмметриялық әдспен мәліметтерд жинау;
— картометриялық әдіспен мәліметтерді жинау (дигитализация);
— топографиялық мәліметтердің оперативты базасын басқару;
— рельефті модельдеу;
— картографиялық көрініс.
СТК өндірісі геоинформатика орталықтарымен РАСТР (ПЭВМ базасында) технологиясын өңдеуден басталды, ол 1990-шы ж.ж. аяқталды.
2003 жылдың басында өнеркәсіптердің бас инженерлерінің жиналысы болды, онда мемлекеттік тапсырыс бойынша санды карталарды жасау кезнде ПАНОРАМА жүйесін қолдануды ұйғарды. ПАНОРАМА-да семантикалық ақпаратты көрсету үшін 8-разрядты код қолданылды, ол брінші рет АРКА жүйесінде қолданылған еді. Ол мәлііметтерді көрсету кезінде эффектісі аздығымен сипатталды.
Геоақпараттық жүйе негізгі деректерді қолдану жүйесі ретінде көптеген деректерді жинау, оларды әртүрлі әдістер мен технология көмегімен жинауды қарастырады. Ол негізгі деректер ретінде қарапайым , цифрлық ақпаратты және графикалық деректер негізін біріктіреді. Сараптама есептерінің жоғары мәніне байланысты, ГАЖ көмегімен шешілетін, ГАЖ құрамына жататын сараптама жүйелерінің ролі жоғарлайды.
Модельдеу жүйесі ретінде ГАЖ көптеген әдістер шамасы мен модельдеу процесін қолданады, оларды басқа да автоматтандырылған жүйелерде пайдаланады.
Жобалау шешімін жасау жүйесі ретінде ГАЖ көбінесе автоматтандырылған жобалау әдісін қолданады және түрлі автоматтандырылған жобалауда кездеспейтін арнайы жобалау есептерінің біршамасын шешеді. ГАЖ көрнекті ақпарат жүйесі ретінде қазіргі технологияны қолдану арқылы автоматтандырылған құжаттарды қамтамасыздандыру жүйесін дамыту болып табылады. ГАЖ арнайы географиялық картамен салыстырғанда шығару деректерінің жоғары көрсеткішін анықтайды. Көрнекті ақпарат жүйесінің негізі әртүрлі жүктемемен картографиялық ақпаратты көрсету, деректерді шығару технологиясые визуальды алу, бір масштатан екінші масштақа ауысу, кесте немесе графа түрінде деректерді қолдану болып табылады. ГАЖ интегралды жүйе ретінде , мысалы әртүрлі әдістерді және бір комплекске технологияны біріктіру болып табылады. АЖЖ технологиясы негізінде интеграция және географиялық ақпарат деректерінің интеграция құрылғысы алынады. Жан-жақтылығы жағынан ГАЖ-ды қолдаңбалы жүйе ретінде басқа жүйелермен салыстыруға болмайды, көлік, навигация, әскери істе, топографияда, экономикада, экологияда және т.б. қолданылады. ГАЖ-ды жан-жақты қолдану негізінде мәтіндік картография дамыды. ГАЖ жан-жақты пайдалану жүйесі ретінде іс графигі деңгейінде картографиялық ақпаратта қолданылады. ГАЖ шешім қабылдау кезінде кейде тхнология картасын жасайды немесе күнделікті картографиялық деректер қолданады. ГАЖ интеграциялық жүйе класына жатады. Автоматтандырылған интеграция жасауға деректерді интегралдау, технология мен технологиялық құралды пайдалану жатады.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Қалабаев Н.Б. ГИС и основы цифрового картографирования. Алматы, 2001.
2.Халугин Е.И., Жалковский Е.А., Жданов Н.Д. Цифровые карты. – М.:Недра, 1992, с.419
3.Лисицкий Д.В. Основные принципы цифрового картографирования местности. – М.:Недра, 1988, с.261
СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары [1,2,3]
1.Цифрлық картография мәні
2.Қазақстан картография саласын автоматтандыру перспективасы