Табыс және шығындардың есебі туралы қазақша реферат
Кірістер дегеніміз қаржының келуі немесе акитвтер құнының өсуі,не болмаса пссивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болып табылады, бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі. Кез келген кәсіпкерлік қызметтің ең маңызды мақсаты – табыс табу болып табылады. Сонымен қатар бухгалтерлік есептің ең басты қызметі – осы мақсаттарға жету жолындағы банктің жетістіктері мен сәтсіздіктерін анықтау және есептілікті көрсету. Пайда – шаруашылық қызметті жүргізу нәтижесіндегі капитал өсімі; бұл толық табыстан шығыстарды шегергенге тең. Бірақ бұл анықтамалар әр түрлі қабылдануы мүмкін.
Шығындар – бұл шаруашылық жүргізуші субъктіге тиесілі келісімшарттар және оқиғалардың нәтижесінде, сонымен қатар шығынның немесе акционерлік капиталды үлестірудің нәтижесі болып табылатындарын қспағанда субъектіге әсерін тигізетін барлық басқа да мәмілелер, оқиғалар мен жағдайларнәтижесінен капиталдың азаюы.
Табыс – есепті кезең аралығындағы активтер ағымы немесе өсуі немесе банк қызметінің табыс алуға бағытталған және капиталды өзгерте алатын түрлерінің нәтижесінде орын алған, жалпы қабылданған есептілік қағидаларына сәйкесөлшенген және мойындалған несиелік қарыздың азаюы нысанындағы экономикалық пайданың көбеюі.
Шығыс – есепті кезең аралығындағы экономикалық табыстың активтердің кері ағыны немесе пайдаланылуы түріндегі азаюына әкелетін қарыздардың пайда болуы, бұлар меншікті капитал үлесінің иелері арасында бөлетіндерінен ерекше болады.
Табыс банктің өмір сүру көзі болып табылады. Банксіз табыс жоқ, ьабыссық банк жоқ. Табыстың мәнін анықтау, бағалау және табысты уақытпен байланыстыру бухгалтерлік есептің негізгі мәселелері. Табыстар екі түрге бөлінеді: негізгі және негізі емес қызмет түрлеріне байланысты.
Нәтижелі шоттарды құру тәсілін, табыстар мен шығыстардың құрамын, оларды есепке алу және есептеу тәртібін Қазақстан Республикасының Ұлььық банкі анықтайды және қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары талаптарына сәйкес банкті басқару және оған салық салу үшін жеткілікті деңгейде түсінікті болуы қажет.
Табыстар әдетте мәміле орындалған және түсімді алу және оны өлшеу мүмкіндіктеріне қатысты қатаң сенімділік болған жағдайда мойындалады. Шығыс немесе шығындар шығыс немесе алдында мойындалғын актив болашақтағы экономикалық пайданы ұстай алмаған жағдайда мойындалады.
Өнімді сатудан түскен табысты мойындаудың негізгі өлшемдерінің бірі – сатушы сатып алушыға сатылған өнімге меншік құқығынан сыйақы және елеулі тәуекелдерді беруі болып табылады. Егер сатушы оның өзінде қалдырса, онда ереже бойынша, бұл мәмілені сату ретінде тануға болмайды.
Табыстар мен шығыстардың әрбір түрі банктің қызмет етуінің тиімділік деңгейін бағалау үшін жеке ашылады. Банктің қаржы-шауашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп құру үшін табыстар мен шығыстар маңызына қарай сәйкестілік қағидаларына сай топталады.
Табыстар және шығыстар баптарын бөлек ашып қарастыруға алып келген жағдайлар мыналарды қамтиды:
• тауарлы-материалдық қорлар құнының өткізудің таза құнына дейін, ғимараттар мен құрал-жабдықтар құнының – қалпына келтіру құнына дейін төмендеуі, сонымен қатар осындай төмендеуді қайта реверсиялау;
• банк қызметі құрылымының өзгеруі және құрылымының өзгеруі бойынша шығындарға арналған кез келген резервтерді жою;
• жылжымайтын мүлік және құрал-жабдық баптарының істен шығуы;
• ұзақ мерзімді инвестициялардың істен шығуы;
• үзілген операциялар;
• сот үрдістерін реттеу;
• резервтердің күшін жоюдың басқа да жағдайлары.
Жалпы көлемде елеусіз үлеске және бір реттік ие табыстар мен шығыстардың жеке түрлері жеке аналитикалық жайғасымға бөлінбей, банктің басқа да табыстары мен шығыстары құрамында есептеледі. Осылардың әрбір түрі клиенттерге ұлттық және шетел валютасында қызмет көрсетуге пайдаланылады.
Банктің табыстары мен шығыстары есептіліктің, сақтық және сәйкестіліктің негізгі халықаралық принциптерін негізге ала отырып танылады. Әдетте есепті кезең аралығында танылған табыстар мен шығыстардыңбарлық баптары таза пайданы немесе шығынды анықтауда қолданылады. Осылармен бірге таза пайданы анықтауға төтенше баптар және есепті бағалардағы өзгерістер нәтижелері қолданылады. Іс жүзінде есепті кезеңдегі таза табысты немесе шығынды анықтауда қолданылатын барлық кірі және шығыс баптары банктің күнделікті қызметі барысында пайда болады. Сондықтан тек кейбір жағдайларда ғана шаруашылық қызмет немесе операция төтенше баптың пайда болуына әкеледі.
Экономикалық қызметке тән белгісіздік салдарынан қаржылық есептің бірнеше баптары нақты өлшене алмайды. Бұл жағдайда соңғы мәліметтерді қоса есептегендегі пікірталастарды енгізетін бағалау үрдісі жүргізіледі. Әр түрлі кезеңдерде қаржылық есептердің сәйкестілігін қамтамасыз ету мақсатында, есептік бағалардағы өзгерістерден бұрын кәсіпкерліктен түскен табыс немесе шығындар есебіне қосылған бағаларға әсері таза пайда немесе шығын құрамына енгізіледі.
Қаржылық есептерді толтыру кезінде қате математикалық дұрыс есептмеулер нәтижесінде, есеп саясатын қолдануда, фактілерді, дұрыс талқыламау, жалған мәліметтер алу немесе абайсыздық нәтижесінде туындауы мүмкін. Түзетулер, соның ішінде кезекті кезеңдегі әдетте ағымдағы жылдағы таза табыс немесе шығынды анықтауға негізделеді.
Табыстар, пайдалар, шығыстар және шығындар шоттарының ерекшеліктері – олардың қаржылық-шаруашылық қызметтің нәтижелері жайында есеп беру шоттары болып табылатындығында. Оларды уақытша шоттар деп атайды, себеі мәліметтерді тек ағымдағы кезең үшін ғана жинақтауда қолданылады. Әдетте бір жыл болып келетін әр есепті кезеңнің соңында олардың қалдықтары келесі кезеңге ауыстырылады немесе жабылады. Бөлінбеген табыс туралы есеп берудегі бұл кезең аралық көшіру жабылатын өткізбелер көмегімен жүзеге асады; олар әдетте екі мақсатта қызмет етеді: таза табысты немесе шығынды бөлінбеген пайдаға аудару, келесі есепті кезеңді бастау үшін әр уақытша шоттардан нөлдік мөлшерлеме тағайындау. Осылайша, бұл шоттар келесі жылға мәліметтерді уақытша жинақтау қызметтерін атқаруға дайын болады.
Қаржылық есеп беру;қаржылық есеп беруді көрсетуде және құрастырудың тәжрибесі мен әдістемесі, қолданылатын нормативтері мен стандарттары-пайдаланушыға бухгалтерлік есепте жинақталған, өнделген банк қызметі жөніндегі экономикалық ақпаратты мерзімдік ұсынудың маңызды әдісі. Ол шаруашылық субъектісі және халықтарапынан әсіресе Орталық банктің несиелік қаржылық жүйеге сенімін қолдауы керек.
Қаржылық есеп беруге дайындық қаржылық есеп берудің халықаралық стандартына негізделіп жүргізілуі тисі. Олар қаржылық есеп берудің дайындалуы мен ұсынылуы негізінде алынған қағидаларды анықтайды. Принциптілік қаржылық есептің сапалы сипаты мен элементтері, сондай ақ тұжырымдамалар мен капиталды қолдау принциптері қаржылық есептің негізгі міндетіне тікелей қатынаса алады.
Қаржы есебі келесі қағидалар арқылы жүргізіледі.
• есептеу әдісі-операциялардың және басқа оқиғалардың нәтижесі олар жүзеге асырылғаннан кейін(ақша қаражаты келіп түскеннен кеін емес) ғана мойындалады. Бұндай оқиғалардың тіркелуі және олардың қаржылық есепте көрсетілуі олар жүзеге асқан уақытында жүргізіледі.
• қызметігнің үздіксіздігіне рұқсат ету компания әрекетін одан әрі жалғастыратындығын білдіреді.
Қаржылық есептің негізгі мақсаты- тимді экомомикалық шешім қабылдауда басшылыққа алынатын ақпараттың болуы, сондай-ақ
• нақты және инвесторлар мен кредиторларға түсінікті ақпараттың болуы
• нақты және әлуетті инветорлар мен кредиторларға түсінікті ақпараттар арқылы қажетті жағдайларды, әсіресе банктің төлем қабілеттілігін және өтімділігін, сондай ақ барлық қызмет түрлеріне тәуекелділік дәрежесін білуге болады.банктің ресурстары, міндеттемелері, құралдары мен дерек көздері және олардың өзгерістері жайлы ақпараттың болуы.
Қаржылық есеп- шын мәнісінде шаруашылық бірлігінің үлгілері. Қаржылық есептілік істің нақты жағдайын толық бейнелемегенімен, ол бухгалтердің осыған жету жолындағы талабының ең жақсысы болып табылады. Бұл есептер сандық түрде ғана емес сапалық сипатыда болу керек. Сапалық сипаты- алынған ақпараттардың пайдаланушы үшін тиімділігінқамтамасыз ету атрибуты. Қаржылық есеп беру банктің қаржылық жағдайын бағалауға тікелей қатысы бар келесі элементтерден тұрады.
- активтер –бұл жасалған әрекеттер нәтижесінде пайда болған және келешекте компания экономикалық пайда алуда жоспарлаған әрекеттерінің нәтижесінде қалыптасқан компаниямен бақылауындағы ресурстар
- міндеттемелер-компанияның жасалған әрекеттер нәтижесінде туындайтын ағымдағы міндеттемесі. Міндеттемелер бойынша есеп айырысу компанияны экономикалық тиімділікке әкеледі деп болжанады.
- капитал- міндеттемелерді орындағаннан кеиін активтер. Қаржылық есептің келесі элементтері қызмет нәтижесін бағалауға тікелей қатысады.
- табыстар- активтердің түсуі немесе ұлғаюы нысанында экономикалық пайданың өсуі немесе меншік иелерінің жасалған салымынан капиталдың артуы түріндегі міндеттемелердің қысқаруы.
- шығындар-активтерді есептен шығару немесе азаюы түрінде экономикалық пайдасын қысқаруы немесе міндеттемелердің көбеюі нәтижесінде капиталдың қысқаруы.
Қаржылық есеп берудің кез келген элементтері болашақта осы элементке қатысы бар кез келген экономикалық түсім компанияға түсуі немесе олан шығуы мүмкін деген ықтималдылық бар болса, және ол құнға немесе бағаға ие болса және оны бағалау жеткілікті түрде сенімде жүргізілсе , мойындалуы тиіс.
Бта ипотекада басқа шаруашылық субъектілердегі сияқты қаржылықесеп берудің келесі негізі түрде жасалады.
− БТА Ипотеканің бухгалтерлік балансы
− табыстар мен шығындар туралы есеп беру
− ақша қозғалыс туралы есеп беру
− меншікті капиталының өзгерісі туралы есеп беру
− есеп саясаты және түсініктеме хаттар туралы ақпараттар.
Ол бухгалтерлер жасайтын орталық есеп берудің бірі болып табылады. Бір жағыннан активтерді, ал екінші жағынан пассивтерді бейнелейтін,тбелгілі бір уақыт мерзімдегі банк жағдайын көрсететін оны суъбектінің фотосурет деп қарауға болады. БТА Ипотеканың бухгалтерлік балансы – қаржылық есеп берудің басты нысаны. Баланстық есеп беру(бухгалтерлік баланс) БТА Ипотеканың менщңктң капиталы мен міндеттемелер көзіне тең активтер ресурстанрын ұстаушы ретінде көрсетеді. Сөйтіп бухгалтерлік баланс БТА ипотеканың қаржылық жағдайын көрсетеді. Ақша қозғалыс туралы есеп беру- бұл Бта Ипотеканың есепті қаржылық жағдайындағы өзгерістерді бағалауға мүмкіндік беретін мерзімде операциялық, инвестициялық және қаржылық қызмет мөлшерінде ақша қаражатының келуі немесе кетуі бойынша ақпаратпен қамтамасыз етуші есеп беру түрі болып табылады.
Қосымшалар
Меншікті капиталдың құрамы, құрылымын талдау.
АҚ БТА ИПОТЕКА 2010 ж
| № | көрсеткіштер | Жыл басы | Жыл соңы | ауытқу | |||
| тг | % | тг | % | тг | % | ||
| 1 | Меншіктік капитал | 10749254 | 30.7 | 15360703 | 4 | 4611449 | 0 |
| А | Жарғылық капитал | 5615004 | 15.35 | 5615004 | 2 | 0 | 13.35 |
| Ә | Қосымша капиал | ||||||
| Б | Резервті капитал | 4804797 | 0.85 | 5134250 | 0.9 | 329453 | 0.05 |
| В | Бөлінбеген пайда | 329453 | 14.5 | 4611449 | 1.1 | 4281996 | -13.4 |
АҚ БТА ИПОТЕКА 2011ж
| № | көрсеткіштер | Жыл басы | Жыл соңы | ауытқу | ||||
| тг | % | тг | % | тг | % | |||
| 1 | Меншіктік капитал | 15360703 | 4 | 14608796 | 3.3 | -751907 | -0.2 | |
| А | Жарғылық капитал | 5615004 | 2 | 5615004 | 1 | 0 | 0 | |
| Ә | Қосымша капиал | |||||||
| Б | Резервті капитал | 5134250 | 1 | 5134250 | 1 | 0 | 0 | |
| В | Бөлінбеген пайда | 4611449 | 1 | 3859542 | 1.3 | -751907 | -0.2 | |
Кестеден келе меншіктік капиталы 2011 ж-2010 ж салыстыру кезінде есептеу кезінде байқаған артықшалықтар мен кеишіліктері 2010 жылғы көрсеткіште жыл басының меншікті капиталы 10749254 теңгеден құралатын болса 2011 жылғы көрсеткіште 15360703 теңгеден құралуда яғни 2010жылмен салыстырғанда 2011жылғы көрсеткіште 4611448 теңге артық. Тағы айта кететін жағдай бұл кестеде 2011жылғы ауытқулары азаюда бұл өзгеріске тек қана баланстық бір бабы ғана әсерін тигізген жок қосымша пайда,ал қалған баптаршама өзгерісіне әсерін тигізген. Бірақ олардың үлесі капиталының азаюы бөлінбеген пайда мөлшерінің өсуін өте қатты түсірген, ал 2010жылғы көрсеткіште тек қана баланстық бабының бір ғана әсері ол жарғылық капиталының17.35% атрқаны.
Ақ БТА ипотека ұйымының 2010 жылғы іскерлік белсенділігін талдау
| № | Көрсеткіштер | Өткен жыл | Есепті жыл | ауытқулар | |
| абсолютті | қатысуы | ||||
| 1 | ӨСҚК түскен табыс | 29355517 | 24311205 | -5044312 | 0.82 |
| 2 | НҚорташа жыл.құны | 271827 | 185674 | -86153 | 0.68 |
| 3 | ҚМА орташа жыл.құны | 59054050 | 47840058 | -11213992 | 8 |
| 4 | Қор қайтарымдылығы | 107.9 | 130.9 | 23 | 1.2 |
| 5 | Қор сыйымдылығы | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 6 | Өзіндік құны | | |||
| 7 | Жалпы табыс | 29355517 | 24311205 | -5044312 | 0.82 |
| 8 | Басқада табыстар | 9502260 | 9502260 | 0 | 1 |
| 9 | Кезең шығындары | ||||
| 10 | Салыққа дейінгі пайда | 29355517 | 24311205 | -5044312 | 0.82 |
| 11 | КТС | ||||
| 12 | Таза пайда | 29355517 | 29355517 | -5044312 | 0.82 |
| 13 | Дебеторлық берешек | 397902 | 2044157 | 1646255 | 5.2 |
| 14 | ҚМА- рентабальділігі | 0.49 | 0.50 | 0.04 | 1 |
Ақ БТА ипотека ұйымының 2011 жылғы іскерлік белсенділігін талдау
| № | Көрсеткіштер | Өткен жыл | Есепті жыл | ауытқулар | |
| абсолютті | қатысуы | ||||
| 1 | ӨСҚК түскен табыс | 24311205 | 18504689 | -5806516 | 0.76 |
| 2 | НҚорташа жыл.құны | 185674 | 150406 | -35268 | 0.81 |
| 3 | ҚМА орташа жыл.құны | 47840058 | 38398460 | -9441598 | 0.80 |
| 4 | Қор қайтарымдылығы | 130.9 | 123.03 | 164.6 | 0.93 |
| 5 | Қор сыйымдылығы | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 6 | Өзіндік құны | | |||
| 7 | Жалпы табыс | 24311205 | 18504689 | -5806516 | 0.76 |
| 8 | Басқада табыстар | 7744456 | 7744456 | 0 | 1 |
| 9 | Кезең шығындары | ||||
| 10 | Салыққа дейінгі пайда | 24311205 | 18504689 | -5806516 | 0.76 |
| 11 | КТС | ||||
| 12 | Таза пайда | 24311205 | 18504689 | -5806516 | 0.76 |
| 13 | Дебеторлық берешек | 2044157 | 33848 | -2010309 | 0 |
| 14 | ҚМА- рентабальділігі | 0.50 | 0.48 | 0.61 | 0.95 |
Есептеу барысында есептеу тәртібі есепті жыл басынын өткен жылды азайту арқылы ауытқулардың сомасын табамыз ал пайыздық көрсеткішін есепті жылдан өткен жылды бөлу арқылы тауып ауытуларда көрсетеміз.
Ақ БТА ипотека ұйымының 2010 жылғы мен 2011 іскерлік белсенділігін талдау- қорытындай келе екі жылдық көрсеткіштердің есепті төменгі соммада қор қайтарымдығы бойынша баланстық бабтын оң яғни(+)23-164.6.ал қалған баланстық бабтық кестеде жасалған анализ ауытқуы бойынша о денкем(-)олар дебеторлық берешектен басқасы ал, дебеторлық берешекте 2011жылы азаюы жоғары болса 2010 (-3656564) есе жоғары. Бұл кезенде зиянға ұшырады 2011 жыл.