1. Музыкалық шығармашылықтың тарихи процесінде тууы іс-әрекетте ерекше орын алады… Ерекше орны неліктен, біріншіден, дыбыстың табиғылығы.Музыкадағы дыбыстың құндылығы оның акустикалық (ғимараттағы тілдің, музыканың естілуі), семиотикалық (белгілер, белгілер жүйесі туралы ғылым), эстетикалық (әсемдік, өнер туралы ғылым, жалпы көркем шығармашылығының заңдылықтары), көркемдік қасиетінде.
Екіншіден, ерекше тығыз, тікелей, өзіндік үйлесім байланысы адамның эмоциялық рухани өмірінің жағынан. Сондықтан, музыка эстетикасында музыканы «сезімнің стенографиясы», «эмоцияның тілі» дейді, оның дүниеге келгенін талдау барысында дыбыстың табиғатқа, адамның дыбыс тіліне еліктеуі емес деп дәлелдейміз.
Үшіншіден, сөзге қарамай ең тығыз байланыс адамның жүрісінде, ісінде, дене жүрісінде, биде. Қазіргі кезде осы байланыс дыбыс пен ымға байланысты эмоциялық процестің бейнелеу мүмкіншілігі.
2. Өнердің ерекшелігі – жалпы табиғат заңдылықтарының болуы – пластикалық–кеңістік, гравитациялық, тектоникалық (форма мен бөліктерінің қатынастары) қатынасындағы. Бірінші – рух мәнінің бейнелеушілік құралы ретінде. Материалды әлемді көркем көрсетудің екінші барысы – нақты өмір сүру формасының таусылмас байлығын білу.
Әлем көркемін меңгеру жолының бірі тікелей қарама-қарсылық: сыртқы әлемді ішкімен келбеттеу, материалдығын рух арқылы, осы жолмен сөз өнері мен музыка жүреді. Осы жолдар рух процесін, эмоционалдығын және ойлауын бейнелейді. Бейнелеушілік қандай да болсын өнердің мазмұнын көрсетеді; рухсыз мазмұн өмір сүрмейді, ал өнер әлемі бейнелеушіліксіз материалды заты ретінде кең пайдаланылады – архитектура да, музыка да көркемдік ерекшелігінің шындығында. Адам қарым-қатынасында дыбыстау рөлінде музыка туады және дамиды. Осы себептен дауыс әуенінде оның фонетикалық рөлінің механизмі басымды болады – дыбыс күштілігі, тембр (бояы) мен екпіні, ырғақтың өзгеруі т.с.с.
Музыкалық – интонациялық дыбыстау қатынас тәсілі, дыбыс бірлігін уайымдау бейнелейді, басқада да әсерлейді. Сондықтан, адамның табиғатқа қатысы емес, адам адаммен қатысы, бейнелеу өнерден айырмашылығы адаммен тікелей қатысы музыканың және әдебиеттің мазмұнының сипатын көрсетеді…
- ХХ ғасырдың басында психологтар эмоция теориясын «психология золушкасы (күлқызы)» деп атаған, эмоция ой сияқты әлем сыртын бейнелейді, объектілі – шынайы болуы және оның мақсаты білімшілік формасы емес, бағалау формасы, үйткені адамның шынайы қатынасын бекітеді…
Адам психикасының белсенділігі – рух, әлемге адамзат қатынасының ерекшелігін бейнелейді…
Адам өмірі рухының эмоциялық жағы музыканы тану, білу пәні, оның соңын субьектілі шынайы білімі тұр – ой әлемі, идеясы, адамның өмір туралы ойлауы, дыбыс тілін объектілі шынайы; музыка бір жағынан интелектуалды, философиялық көлемінде ойдың мазмұнын көрсетеді, ал басқа жағынан, бағдарламалы бола алады, ойластыру – бейнелеушілігі көрінеді.
- Музыка өзінің тарихи дамуында таза түрінде болады және поэзия, би мен актерлық өнерінің синтезінде… Басқа өнерлер сияқты адамның рухының өміріне сіңіп, басқа өнерді білуін қамтиды, осы кезде өзі де қалыптасады: ән, опера, балет, контата, мюзикл, музыкалық фильм музыкалық формасынан алыстау, оның ортасында аспаптық жанрлар және екі мағынасы бағынуы – музыка заңдылығына не басқадай ұқсас өнерге.
- 3. Шындықты көркем меңгеруі және өнер мазмұнының субъектісі, бағалаулы, идея–бейнелеушілік алда жүруінде. Қосылып олар ерекшелікті талап етеді, көркем мазмұнды өнер арқылы табу, оның ерекшелігін формаға айналдыру. Әлемге өзінің қатынасын көрсету, оны эстетикалық, өнегелігін бағалау, кей уақытта саясат, діни көзқараспен қарастыру жалпы барлық өнерге де жатады… ерекше, нақты әлемді меңгеру көркем тәсілі арқылы… Мысалы, Шопеннің этюдтарының мазмұны, Рахманиннің прелюдиялары композитордың уайымдауынан шектелмейді, процесс ретінде қатынасы анықталады… – Каган М.С.