Өндіріс шығындарының есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау

Өндіріс шығындарының есебі мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау туралы қазақша реферат

         Калькуляция дегеніміз өнімнің атқарылған жұмыстармен көрсетілген қызметтердің 1 өлшемге есептелген өзіндік құны болып табылады. Ол кәсіпорын жедел басқару үшін  маңызды  роль атқарады және ішкі резервтерді дер кезінде ашуға, өнімнің өзіндік құнын жоспарлауға, өнімге, жұмыстар мен қызметтерге көтерме  және бөлшек  бағаларды негіздерге пайдаланады. Өндірісті ұйымдастыру ерекшеліктерімен технологиясына байланысты өндірістегі шығындарды есепке алу  және  өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың бірнеше  әдісі қолданады. Халық шаруашылықтың түрлі салаларындағы қандайда бір әдісті қолдану өнімнің өзіндік  құнын жоспарлау, есепке алу және калькуляциялау жөніндегі  негізгі ережелеріне сәйкес белгіленеді. Калькуляциялауды жасау мерзімі  бойынша алдын ала және кейінгі болып екіге бөлінеді.

1. Алдын ала жасалатын калькуляциясы  өнімді шығарғанға  дейін өндіріске қажетті деңгейдегі, шығын мөлшерін топтайды. Оған, жоспарлы     (жобалық) нормативтік ( мөлшерлі ) калькуляциялау жатады.
2. Жоспарлы калькуляциялау өнімге және бұйым бірлігіне мүмкін болатын шығындардың деңгейінде анықталады. Ол  кезде  жалақы, энергия, отын өндірістің техналогиясы сондай-ақ резервтерді ескеріледі.
3. Сметалық ( жобалық ) калькуляциялар жоспарлы калькуляцияның бір түрі ол жоспарланған  және жаңадан  игерілген бөлімнің негізінде жасалады. Ол жоспарлы калькуляциялау жасау негіз болып табылады.
4. Нормативті (мөлшерлік) калькуляциялау ағымдағы  жоспарлы калькуляцияның бір түрі болып табылады. Бұл әдіс шығындарды есептеудің  нормативтік әдісін  және  кәсіпорының өзінде пайдаланылып  жүрген  өнімнің өзіндік  құнының калькуляциясын  қолданылады. Оның  негізінде   кеткен шығындар деңгейін сипаттайтын ағымдағы және әрекет етіп тұрған нормалары пайдаланылады.

Кейінгі калкуляция өнім шығарылған соң бухгалтерлік есепт мәліметтері бойынша жасалады. Оларға  нақты және шамаланған калкуляция жатады. Өнімнің өзіндік құнына нақты калькуляциясы нақты шығындармен сипатталады. Олар жоспардан  кәсіпорынға  байланысты себептері бойыншада ауытқуы мүмкін калькуляцияның бір түрі нақты шығындар туралы есепті мәліметтің негізінде пайдаланылады. Шамаланған калькуляция-нақты шығындар  және тоғыз айдың ішінде алынған  өнімдер және есетелген шығындар деғгейінде жасалады. Калькуляция негізінде құнына  калькуляциясының және шығындарды есептеу объектісін дұрыс белгілеу үлкен роль атқарады.

Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің экономикалық колледж мекемесіндегі бір жылдағы бір оқушыға көрсететін қызметінің өзіндік құн есебінің міндеттері оқытушылардың еңбек ақысына, керекті білім қорларымен қамтамасыз етуге және тәрбие жұмыстарын жүргізуге байланысты жұмсаған шығындар жөнінде дер кезінде толық және дұрыс мәліметтерді жинақтау, материалдық, еңбек және қаржы ресурстарының тиімді пайдаланылуын бақылауды қамтамасыз ету болып саналады. Білім беру жұмыстары мен қызметтерінің өзіндік құнының құрамына оларды жүзеге асыруға байланысты барлық өндірістік шығындар енгізіледі. Өнімнің өзіндік құнына қосылу тәртіптеріне қарай олар тікелей және үстеме шығындар болып бөлінеді.