Қарт адамдарға әлеуметтік көмек беру және қамсыздандыру туралы қазақша реферат
Карт адамдарга әлеуметтiк комек беру жэне оларды камсыздандыру жумысына зейнетакы мен пособия тагайындау;карттар мен мугедектердi элеуметтiк колдау; мугедектерге зейнетакы тагайындау; үй – күйi жок адамдарга комек корсету жатады. Әлеуметтiк камсыздандыру мемлекеттiк органмен, мекемелермен, жеке тулгалармен жүзеге асады.
XX гасырдын токсаныншы жылдардын аягында элеуметтiк комек корсету жумыстарында 1000 – нан астам стационарлык мекемелер карттар мен мугедектерге жумыс аткарады, 700 пайыз элеуметтiк комек корсетедi, уйге барып элеуметтiк комек косету элеуметтiк комектiн баска да мекемелерi 900 – ден астам болды, ягни олар психологиялык – педогогикалык, шугыл комек корсету жэне тагы да баскалары.
Карт адамдар мен мугедектерге арналган элуеметтiк комек корсету орталыктарынын жумыстарынын мазмунын карастырып кетсек.
Онда бiрнеше болiмшелер кiредi.
Күндiзге келу болiмшесi, олар 30 – га таман зейнеткерлер мен мугедектерге комек корсетдi. Онда тамактану, медициналык жэне мэдени жумыстар жургiзiледi.
Уакытша келу болiмшесi 15 адамга гана арналган. Онда емдеу жэне реабилитациялык жумыстар жургiзiледi, мэдени жэне материалдык комектер, тэулiктi тамактану жагдайлары жасалынады.
Уйге келiп элеуметтiк комек беру болiмшелерiнде калалык жерлерде 120 адамга, аулдык жерде 60 адамга комек бередi мунда зейнеткерлер мен мугедектердiн кунделiктi комектi кажет ететiн, ягни акысыз жэне акылай кунделiктi жэне уакытша элеуметтiк – материалдык комек беру жумыстары жургiзiледi.
Шугыл элеуметтiк комек беру болiмшелерiнде элеуметтiк камсыздандырудын кен жагдайлары корсетiлген:эр турлi жагдайда ыстык тамак пен азык – тулiкпен камтамасыз ету;киiм – кешек, аяк киiм жэне кажеттi куралдармен камтамасыз ету;эртурлi материалдык комектер; уакытша баспана тауы беру, онын iшiнде “сенiм телефоны”: кукыктык комек корсету, баскада комектiн формалары мен турлерiн колданады.
Мекен – жайлык элеуметтiк коргау. Ол ен бiрiншi комектi оте кажет ететiн адамдарга , ягни жалгыз басты зейнеткерлерге, мугедектерге жэне 80 жастан аскан карттарга кол ушын бередi
Элеуметтiк зерттеулердiн нэтижесi бойынша, камсыздандырудын ен тиiмдi турлерiне: зейнетакынын осуi, зейнетакымен камсыздандыру, уйге барып комек берудiе осуi, карттар уйiнiн осуi, онда карттардын жаксы туруына, турмысынын жаксы болуы жатады. Осы айтып кеткен зейнетакмен камсыздандыру жусмыстары ен курделiде тиiмдi элеуметтiк комек казiргi мемлекеттерде жаксы дамыган.
Кейбiр елдерде зейнеткерлер оз зейнетакысын енбек стажынын
улкен – кiшiлiгiне карамай, бiрдей денгейде алатын болса, баска мемлекеттерде зейнеткерлердiн енбек стажынын улкендiгiне орай зейнетакысы жогары болады. Бул бiздiн мемлекетте де практика жузiнде журдi жэне ол жумыстар жалгасуда. 90 жылдары окiнiшке орай мемлекетте зейнетакы тагайындау жэне беру оте томен дэрежеде болды. Ягни зейнетакынын колемi оте томен болды жэне ол уакытында берiлмедi.
Аудандык жерлерде карт адамдарга тургылыкты мемлекеттiк органдар элеуметтiк комек ретiнде мынадай жумыстар жургiздi: жумыссыз зейнеткерлерге акшалай комек корсетiлдi; категорияларына байланысты карттарга льготалар жасалынады, ягни телефоннын, уйдiн акшасын томендеттi, дэрi – дэрмек дэрiгердiн жазылуымен тегiн берiлдi жэне тагы да баскалар.
Сонымен катар карттарга элеуметтiк – техникалык комек беруге конiл болу керек. Онда озiн –озi камсыздандыра алмайтын карттарга арналган киiм –кешек , аяк киiм, адамдардын омiрiне кажеттi курал саймандар гегиеналык процедураларды орындайтын курал кажеттiлiгi карастырылады.
Бул мэселенiн шешiлуiне архитекторлардын, дизайнерлардын, геронтологтардын оздерiнен бурыннан бар жоспалары мен жумыстарынын жолдары кэсiби – техникамен байланысты. Осларга токталсак
а) автоматтандырылган асуйлiк комплекс, тамак дайындау кезiнде програмалык операцияны кадагалау;
б) тосек тартып жаткан карттарды котерiп, оларга санитарлык – гигиеналык комек корсету аппараты;
в) арнайы карт адамдар колданатын уй жинау куралдары, сонымен коса жасы келген адамдарга оте кажеттi, комекшi, тиiмдi, зияны жок курылгы;
г)аяк киiмдi онай киуге арналган, аяк киiм жинап коюшы;
д) улкен адамдарга ваннада жуына алу кабiлетiн жасау;
Бул ой жаксы болганымен, бiздiн елде мундай курылгыларды колдану мумкiндiгi аз.
Ен жаксы дамыган камсыздандыру формасы, ол жалгыз басты аз халык туратын жергiлiктi жердегi карт адамдарга тегiн жол жумыстары болып табылады. Олардын iшiнде эртурлi кэсiптегi дэрiгерлер, элеуметтiк кызметкерлер. Олар турлi комек беру жумыстарын аткарады: медициналык, элеуметтiк, кэсiби, консультациялык жэне тагы баска.
Карт адамдарга элеуметтiк комек беру жэне камсыздандыру элеуметтiк кызметкер ушiн оте улкен iс – эрекет кимылы. Оздерiнiн бiлiмдерiмен,бiлiктiлiгiмен жэне адамгершiлгiмен олар карт адамдардын омiрiн жаксарта алады, ягни когамда оз орнын таба алушылыкка, омiрiнiн мэнiн тусiндiруге комектеседi.
Қарт адамдардың әлеуметтік – медициналық реабилитациясы.
Қарт адамдармен әлеуметтік жұмыста әр түрлі формалар мен әдістер қолданылады. Олар ұйде әлеуметтік көмек көрсету, шұғыл әлеуметтік қызмет және мекен – жайлық әлеуметтік қызмет пен көмек көрсету, тағы басқаларын жатқызуға болады. Бұл жүйеде әр түрлі мекемелер қызмет көрсетеді: күндізгі бөлімшелердің келуі, стационарлық мекемелер және арнайы қарт адамдар үйі.
Қарт адамдар әлеуметтік – медициналық реабилитацияны ерекше қажет етеді.
Қартаю мен ауыру — өте байланысты болып келеді, яғни екеуін бір деп қарастырады. Қартаюдың құралдары ретінде қол таяқтарды, жөтелді, мүгедектер арбасын жатқызамыз. Бірақ Америка Құрама Штаттарының көптеген зерттеулерінің көрсетуі бойынша, қарт адамдарда белсенді бола алады.
Әрине жасы жеткен сайын адамдарға медициналық көмек көп қажет етіледі. Яғни қартайған адамдарда әртүрлі аурулар түрлері байқалады. Олар кордиологтың, невропотологтың, геронтологтың көмегін қажет етеді. Қоғамның дамуын кең көлемде емханалардың, ауруханалардың, демалыс үйлері мен санаторилердің болуы көрсетеді. Мұндай мекемелер қарт адамдардың денсалығы үшін өте қажет.
Қарт адамдардың ауруының бір түрі – қарттық маразм болып табылады. Бұл организмнің өмірлік нышанының төмендеуін және мидің жұмыс атқару қызметінің төмендеуін көрсетеді. Осы аурумен ауырған адамдардың күш – қуаты әлсіздеп, психологиялық іс – қимылдың толық тоқталуы байқалады. Ол негізінен терең кәрілік шақта немесе аурудың қозған кезінде болады.
Көп жағдайда бұл ауру отбасының, жолдастарын, қоғамдағы өзінің мағынасының жоғалуымен байланысты. Осыдан барып ол өзінің керек емес екндігін түсінеді және сезінеді. Кейде ол ақыл – есінің кетуіне де әсерін тигізеді. Ондай ауруға шалдықпас үшін « сенім телефондары », қарт адамдар орталығы, олармен қарым – қатынас жасау мекемелері көмектеседі.
Зерттеулердің көрсетуі бойынша, есін жоғалтуды кішкене жоғалтуды тоқтатуға болады. Ол үшін қарт адамдардың психологиялық кемшілігіне, жасына, түріне, ортасына қарамай, олрмен жақсы қарым – қатынас жасау керек.
Қарт адамдардың келесі ауруының түрі бұл – қартаю шағындағы алкогализм. Алкогализм – бұл барлық жастағы ауру түрі, бірақ қарттар үшін ол өте үлкен мәселе болып табылады.
Қарт адамдар арасындағы мүгедектік те үлкен мәселе болып табылады. Сонымен қатар үлкен мәселелердің қатарына қарт адамдардаң құлағының естімей қалуы мен көзінің көруінің нашарлауын жатқызуға болады. 1993 жылдағы наурыздағы бүкіл дүние жүзілік конференцияда Америка Құрама Штаты соңғы 10 жылда жақсы сапалы есту аппараттарын шығаруда көптеген еңбектерін сіңірді.
Қарт адамдардың денсаулығы, ауру түрлері олардың өмірлік дәңгейіне, жақсы тамақтануына, өмірлік іс — әрекетіне, әлеуметтік қарым – қатынасына байланысты болып келеді. Егер адам жас кезінен дұрыс тамақтанса,спортпен шұғылданып, бос уақытын дұрыс өткізе білсе, ондай адамдар көп ауруға шалдыға қоймайды.
Әлеуметтік қызметкер қарт адамдардың физиологиялық денсаулығына мән беру керек, яғни оларды күнделікті споттық жаттығулармен айналысуға шақыру керек. Практикалық тәжіртбелердің көрсетуі бойнша қарт адамдардың өздерінің денсаулығын жақсарту үшін әртүрлі ойындарда, марафондарда, суық суға шомылу, шаңғы тебу жарыстарына қатысу керек.
Әрине, көп жағдайда ауру адамдар марафондық жарыстарға қатысуды ойламайды.( АМН Геронтология институтының зерттеу жұмыстары жүргізген бойнша, Ресейде 12 пайыз қарт адамдардың және 25 -30 пайыз одан үлкендердің көбісі төсек тартқан адамдар). Қартаю және адам денсаулығының нашарлауы медециналық көмекті әрдайым көрсетуді, үйге барып емдеуді, қарттар үйінде, ауруханаларда емдеу түрлерін қажет етеді.
Өмір ұзақтығы мәселесін қорыта келсек:
Көптеген мемлекеттердің зерттеу жүргізуі бойынша, қарттардың ұзақ өмір сүруі олардың өмірінің деңгейінің жақсылығы,м оның ішінде еңбек халінің жоғарылығы, дұрыс тамақтануы, әлеуметтік – материалдық жағдайының жақсы деңгейіне байланысты. Ғылымда дәлелденгендей , адамдардың өмірлік ұзақтығы биологиялық көрсеткіші бойынша 90 – 100 жыл болу керек. Ал кейбір зерттеушілердің айтуынша адамдардың өмір ұзақтығы 110 – 120 жылға дейін бару керек. Көп мемлекеттерде ұзақ өмір сүрген адамдар жеке аудандарда бұл көрсеткіш жақсы дамыған. Сонымен қатар дамыған елдерде адамдардың өмір ұзақтығының өсу көрсеткіші жоғарлауда. Бірақ жеке этаптарда , яғни соғыс, эпидемия, аштық және тағы да басқа кездерде бұл көрсеткіш төмендеді. Мысалы, Ресейде орташа өмір сүру деңгейі XX ғасырдың 30 жылдарында 45 жас болса, 80 жылдары 73 жасқа көтерілді.
ЖОСПАР
Кіріспе
I тарау. Қарттар және олардың арасында кездесетін мәселелер
Қартаюдың түрлері және адам жасының бөлінуі
II тарау. Қарт адамдармен әлеуметтік жұмыс
Қарт адамдарға әлеуметтік көмек беру және қамсыздандыру
Әлеуметтік қызметкердің және мекемелердің қарттарға көрсететін әлеуметтік көмегі