ЖОСПАР:
КIРIСПЕ …………3
I-ТАРАУ. АДАМ КАПИТАЛЫ ТЕОРИЯСЫНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТIЛЕРI
1.1 Адам капиталы экономикалық категория ретінде…..5
1.2 Адам капиталының жүйе құрушы статусы теоретикалы- экономикалық зертеу пәні ретінд…..8
II-ТАРАУ. БIЛIМ – АДАМ КАПИТАЛЫНЫҢ БАСТЫ ҚҰРАМДАС БӨЛIГI
2.1 Адам капиталы теориясы көзқарасы тұрғысынан білімге салынған инвестиция………..14
2.2 Қазақстан Республикасындағы адам капиталының білім беру компоненті………..22
2.3 Білім беру көзқарасы тұрғысынан адам капиталына салынған инвестиция……………28
III-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БIЛIМ БЕРУДIҢ НӘТИЖЕСI
3.1 Бiлiм беруге салынған салымның адам капиталына тиiмдiлiгi…………37
ҚОРЫТЫНДЫ ……..45
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI ……47
КIРIСПЕ
Бүгінгі таңда адам ресурсын қолдану мәселесі өзектi болып отыр. Қазіргі экономикалық жағдайда шешуші рөл адамдікі, сол себепті адам капиталын жан-жақты қолдану қажеттігі туындайды.
Экономикалық стратегияның бағытын, басымдылығын таңдауда жеткізуші мақсатты қойылымды анықтап, әлемдік тенденцияларды ескеру арқылы қоғамдық өмір мен экономикада не болып жатқанын түсінген дұрыс. Қазіргі таңда қоғамдық дамудың басты факторы ғылыми-техникалық прогресс емес, адам сапасы болып отыр.
Біздің ойымызша жаңа менталитеттiң құрылуы мен экономикалық қайта өңдеудiң, шаруашылық субъектiлердiң ойлауы мен әрекетiнiң идеологиялық негiзiнiң бiрi, адам капиталы теориясы болу керек, ол қазiргi күндегi нарықтық экономика жағдайын есептеп, ондағы ғылым мен бiлiм орнын анықтайды, халықтың ғлеуметтiк қарым-қатынасын құрудағы тұрақты теориялық база бередi.
Әлемдік жүйедегі болашақ орны мен рөлі адам капиталының сапасына байланысты. Өтпелі кезеңде ғсіресе адам дамуы мәселесі кең өріс алуда. Адам капиталы мәнінің өсу концепциясы адамды басты мақсат ретінде қарайды, мұның мәні қоғамдағы позитивтік өзгерістер мен экономикалық көрсеткіштердің өсуі адамдардың негізгі қажеттіктерін қамтамасыз етуге ғсер етуі керек жғне еркіндік беріп, ерікті таңдауға мүмкіндік ашуы керек. Адам да өз әлемін басқаруда өзін-өзі басқару мүмкіндігі мен ынта жігерін дамытуға негізгі күштің бғрі бағытталу керек.
Адам капиталының сапасы білім деңгейіне байланысты. Білімнің рөлі ғылыми-техникалық прогрестің дамуы мен механизацияланған жғне автоматтандырылған еңбек үлесінің ұлғаюына қарай жоғарылайды. Қазақстанда объективтік жағдайларға байланысты адам капиталының дефициті тұр, сол себепті саны жағынан жетіспеушілікті толтыру үшін сапасына ерекше талаптар қойылуда.
Кез-келген елдегi бiлiм беру жүйесi – ұлттық мәдениеттiң, ұлттық танымның көрсеткiшi, ол экономика, саясат, мәдениет саласындағы өзгерiстердi көрсетiп қана қоймай, өзгерiстерге ғсер етедi. Бiлiм тұлғаны ғлеуметтiк-экономикалық процеске тиiмдi қатысуын қамтамасыз ететiн негiзгi фактор болып табылады. Сол себептi бүкiл әлемде бiлiм беруге ерекше көңiл бөлiнедi.
Жаңа XXI ғасыр өзінің әлеуметтік-экономикалық кеңістігіне шықты, оның орталығында — өзінің табиғи жғне жинаған қасиеттерімен, яғни мүмкіндігі, іскерлігі, өмірлік мамандық тғжiрибесімен адам тұр.
Дамудың стратегиясын дұрыс таңдап оны әрi қарай дұрыс жүзеге асырудан, жғне ең құнды ресурсы – адам капиталын дұрыс қолданудан Қазақстандағы экономикалық реформа нәтижесі мен болашағы шешіледі.
Тғуелсiз Қазақстан үшiн дамудың жоғары сатысы жеткен деңгейдi тұрақтандырып, ғрi қарай бiлiм берудi дамыту болып отыр.
Қазақстан Республикасындағы адам капиталының дамуы жғне құрылуы. Зерттеудiң негiзгi алға қойылған мақсаттарды шешу:
— Адам капиталы – экономикалық категория ретiнде.
— Адам капиталы – соған салынатын инвестиция негiзi ретiнде.
— Адам капиталының жүйе құрушы статусы теоретикалы экономикалық зерттеу пғнi ретiнде.
— Адам капиталы теориясының көзқарасы тұрғысынан бiлiмге салынған инвестиция.
— Қазақстандағы адам капиталының бiлiм беру компонентi.
— Бiлiм беруге салынған салымның адам капиталына тиiмдiлiгi.
— Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы жетiстiктер мен кемшiлiктерi.
Адам капиталының сапасы білім деңгейіне байланысты. Білімнің рөлі ғылыми-техникалық прогрестің дамуы мен механизацияланған жғне автоматтандырылған еңбек үлесінің ұлғаюына қарай жоғарылайды. Қазақстанда объективтік жағдайларға байланысты адам капиталының дефициті тұр, сол себепті саны жағынан жетіспеушілікті толтыру үшін сапасына ерекше талаптар қойылуда.
Қоғамның модернизациялануының негізгі шарты болып, жаңа әлеуметтік біліктілік пен рөлдерді адамдардың игеруі, қоғамның ашықтығын есепке ала отырып, адамдардың әлеуметтік әрекетінің мәдени дамуы, олардың жедел ақпараттануы, өзгерістердің динамикасының өсуі болып табылады. Адам капиталын қоғам модернизациясы үшін қолданудағы жақсы жақтар төмендегідей.
- Құндылықтар құру арқылы нарықтық ортада ғлеуметтілікті жеңілдету, негізгі әлеуметтік жетістіктерді, экономика жғне әлеуметтік қатынастар саласындағы тғжiрибелік біліктілікті игеру арқылы өз жағдайы мен қоғам жағдайы үшін жауапкершілігі.
- Алкогольді, наркомания жғне қылмыстылықтың тарауына қарсы тұру, әлеуметтік емес жат қылықтарды болдырмауы тағы басқалары.
- Жас өспірімдердің әлеуметтік жғне экономикалық рөлдерінің жедел өзгертуін игеру арқылы, соның ішінде денсаулығы шектеу қоятын тұлғаларға арнайы білім беруді дамыту арқылы, әлеуметтік шығу тегіне қарамастан талантты, пысық жасөспірімдерді қолдау арқылы қоғамдағы әлеуметтік мобильділікті қамтамасыз ету.
- Ғаламдық әлемге, ашық ақпараттық құрылымға кіруге жас талаптардың енуiне қолдау көрсету.
- Өзіне инвестиция құйып, білім алатын ғр адам үшін қоғам еркіндік ресурсы мен таңдауға мүмкіндік беру керек.
Білімге әлеуметтік тапсырыс мемлекет тарапынан жасалатын тапсырыс емес, жанұя жғне кғсіпорындардың қызығушылығының да жиынтығы болу керек.