Цилиндрлі жобалар (cylindrical projection) туралы қазақша реферат
Тік цилиндрлі жобаларда қатарлар және меридиандар екі қатар тік сызық ұяшығымен кескінделеді, бір-біріне перпендикуляр боады. Осылайша, тікбрышты тор көз цилиндрлі жобамен беріледі
Қатарлар арасындағы қашықтық әртүрлі ұзақтыққа пропорционал болады. Меридиандар арасындағы қашықтық қабылданған сипаттың кескінімен немесе жобалау тәсілімен жер бетінің нүктесінде цилиндрдң жанама бетінде анықталады. Белгіленген жобадан олардың меридиан тор көздері және ортогонал қатарларын байқайсзы. Цилиндрлі жобаларды жеке коникалық жағдай сияқты қарауға болады, ол а=О кезінде (шексіздік конус шыңы).
Жобаны кескінінің қасиеті бойынша теңбұрышты, теңкөлемді және еркін болуы мүмкін. Тік, жанама және көлденең цилнидрлі жобалар қолданылады, ол аймақтағы кескінделу орналасуына байланысты. Қисық және көлденең жобаларда меридиан және қатарлар әртүрлі қисықтармен кескінделеді, бірақ ортадағы меридиан жобасы, қисық жүйемен, әрқашан тік орналасады.
Цилиндрлі жобаның қалыптасуының әртүрлі тәсілдері бар. Көрнектісі ретінде цилиндрдің жанама бетіндегі жер бетінің жобасы ұсынылады, сосын жазықтыққа ашылады. Цилиндр жер шарына немесе соған қиылыс жанама болуы мүмкін, бірінші жағдайда ұзындық экватор бойынша сақталады, екінші жағдайда – екі стандартпен қатар, симметриялы қатысты экватормен сақталады.
Цилиндрлі жобалар ұсақ және ірі масштабты картаны құру бойынша қолданылады – жалпыгеографиялықтан арнайыға дейін. Мысалы, аэронавигациялы машруттарда ұшатын караталар бәрінен бұрын қисық және көлденең цилиндрлі теңбұрышты жобалармен құрылады (шарда).
Тік цилиндрді жобаларда кесік сызықтың жиегіндегі жер бетіндегі сол бір аумақтар бірдей кескінделеді – шығыс және батыс шеңберлі карта бйоынша және ендік жолағы бойынша оқу ыңғайы немесе меридианды аймақ бойынша оқу ыңғайлы.
Қисық цилиндрлі жобалар жолақтың ені кезінде қисық жүйеде, полярлы ендікке жақын, географиялық тор көздері болады, жер шарының сфералығы туралы кескін береді, қисықтық қатар полюсінің енін кішірейте отырып арттырады, ал олардың созылуы азаяды, сондықтан азайып және қажалады.
Тік жобаларда полюс тік сызықпен, ұзындығы бойынша, экваторға тең көрсетіледі, бірақ олардың кейбірінде полюсті көрсету мүмкін емес. Полюс қисық және көлденең жобалардағы нүктемен көрсетіледі. Жолақтың ені бойынша 4,5′ дейін қатысты цилиндрді пайдалануға болады, жолақтың енін арттыру кезінде қиылысатын цилиндрді пайдалануға болады, яғни редукционды коэффициент.